Godny pochówek po 80 latach

W piątek, 7 marca 2025 roku, na Cmentarzu Wojennym w Kołobrzegu odbyła się uroczysta ceremonia pochówku żołnierzy Wojska Polskiego, którzy polegli w walkach o miasto w marcu 1945 roku. Była to pierwsza taka uroczystość od lat, przywracająca należny honor Bohaterom, których szczątki odnaleziono po dekadach zapomnienia.

Wydarzenie było możliwe dzięki zaangażowaniu Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu oraz staraniom Pani Marioli Cieśli z Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie. To właśnie jej determinacja doprowadziła do zajęcia się sprawą przez Wicewojewodę Zachodniopomorskiego Dawida Krystka, który wspólnie z Wiceministrem, Podsekretarzem Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Stanisławem Wziątkiem podjęli decyzję o uroczystym pochowaniu odnalezionych żołnierzy. Władysław Kosiniak-Kamysz, Wicepremier, Minister Obrony Narodowej przydzielił ceremonii pełną asystę wojskową, nadając jej podniosły i godny charakter.

W uroczystości wzięli udział żołnierze kompanii honorowej Wojska Polskiego z pocztem sztandarowym, orkiestra wojskowa, trębacz, werblista oraz żołnierze w posterunku honorowym i niosący wieńce. Dodatkowo, hołd poległym oddali rekonstruktorzy w mundurach 1. Armii Wojska Polskiego, którzy przywołali historyczny kontekst wydarzenia. W uroczystościach udział wzięły również delegacje i poczty okolicznych szkół.

Historia odnalezienia

Historia odnalezienia poległych żołnierzy sięga grudnia 2017 roku, kiedy to na prywatnej posesji przy ulicy Wolności w Kołobrzegu odkryto ludzkie szczątki. O znalezisku powiadomił Jan Przybyś, prezes Związku Inwalidów Wojennych RP w Kołobrzegu, który przekazał informację do Muzeum Oręża Polskiego.

Na miejsce skierowano specjalistyczny zespół badaczy z Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, kierowany przez dr hab. n. med. prof. PUM Andrzeja Ossowskiego. Prace ekshumacyjne przeprowadzone zostały z udziałem muzealników oraz członków Grupy Eksploracyjno-Poszukiwawczej Parsęta, w tym Jana Orlińskiego, Stanisława Domke, Piotra Brzezińskiego, Sławomira Jeleńskiego i Dariusza Pietruszki.

Pierwsze przypuszczenia wskazywały, że odkryte szczątki mogą należeć do niemieckich żołnierzy. Jednak analiza przedmiotów odnalezionych wraz ze szczątkami dostarczyła kluczowych informacji, które pozwoliły na ich identyfikację. Wydobyto polskie guziki wojskowe wz. 43, medal z podobizną cesarza Franciszka Józefa I, pierścionek z inicjałami „AB” oraz denazyfikowaną klamrę niemieckiego pasa wojskowego. Artefakty te wskazywały, że mogli to być żołnierze 18. Pułku Piechoty 6. Dywizji Piechoty, polegli około 9 marca 1945 roku podczas walk o Kołobrzeg. Fakt używania niemieckiej klamry pasowej może świadczyć o braku wyposażenia, zmuszającym polskich żołnierzy do korzystania ze zdobycznych elementów ekwipunku.

Wyniki badań oraz identyfikacji szczątków zostały ogłoszone na konferencji prasowej w Muzeum Oręża Polskiego w 2019 roku. Od tamtej pory podejmowano starania o zapewnienie godnego pochówku odnalezionym żołnierzom. Przełom nastąpił w 2025 roku, kiedy to podczas rozmów dyrektora Muzeum Oręża Polskiego Aleksandra Ostasza z generałem Janem Dziedzicem oraz Starostą Kołobrzeskim Mirosławem Tessikowskim ustalono szczegóły ceremonii pogrzebowej. Generał Dziedzic zwrócił uwagę na konieczność upamiętnienia poległych poprzez umieszczenie pamiątkowych tabliczek na ich trumnach.

Upamiętnienie poległych – treść tabliczki

Aby podkreślić tożsamość i bohaterstwo żołnierzy, do trumien przymocowano tabliczki z następującym napisem:

"Tu spoczywa Żołnierz Wojska Polskiego o nieznanej tożsamości, ekshumowany w 2017 roku w Kołobrzegu z posesji przy ul. Wolności 26. Odnalezione przy nim przedmioty trafiły do Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu i wskazują, że był to żołnierz 18. Pułku Piechoty 6. Dywizji Piechoty. Niech spoczywa w pokoju. Cześć Jego Pamięci! 80. rocznica walk o Kołobrzeg, 7 marca 2025 roku."

Tabliczki, wykonane na zlecenie Muzeum Oręża Polskiego przez kołobrzeską firmę BL SERWIS, mają na celu trwałe upamiętnienie tych, którzy po 80 latach spoczęli w godnym miejscu pochówku.

Przygotowanie do uroczystości

Uroczystość pochówku szczątków dwóch nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego, odnalezionych w 2017 roku, odbyła się 7 marca 2025 roku na Cmentarzu Wojennym w Kołobrzegu. Ceremonia miała szczególnie podniosły charakter, gdyż wpisywała się w obchody 80. rocznicy walk o Kołobrzeg i zaślubin Polski z morzem.

Scenariusz uroczystości opracował i prowadził ppłk Zbigniew Bejger, doświadczony organizator wojskowych ceremoniałów. W przygotowaniach do wydarzenia aktywnie uczestniczyli przedstawiciele lokalnych władz i instytucji, w tym Katarzyna Pechman, koordynująca kwestie organizacyjne po stronie Urzędu Miasta Kołobrzeg.

Przebieg ceremonii

O godzinie 11:40 na miejsce przybyła kolumna wojskowa, składająca się z orkiestry wojskowej, kompanii honorowej, pocztów sztandarowych i żołnierzy pełniących funkcję asysty honorowej. O godzinie 12.00, przy dźwiękach werbla, trumny ze szczątkami żołnierzy zostały wniesione na miejsce pochówku przez żołnierzy kompanii honorowej 12. Pułku Logistycznego im. generała Antoniego Sułkowskiego z Kołobrzegu.

Na sygnał dowódcy kompanii oddano honorowy salut. Następnie orkiestra wojskowa odegrała hymn Rzeczpospolitej Polskiej, po czym nastąpiła część oficjalna, podczas której głos zabrali:

• Stanisław Wziątek, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej,
• Anna Mieczkowska, Prezydent Miasta Kołobrzeg.

W swoich przemówieniach podkreślili oni znaczenie uroczystości dla upamiętnienia ofiary polskich żołnierzy walczących o Kołobrzeg oraz konieczność kontynuowania działań na rzecz identyfikacji i godnego pochówku poległych Bohaterów.

Modlitwa i ostatnie pożegnanie

Ważnym elementem ceremonii była modlitwa ekumeniczna. W intencji poległych odmówili ją:

• ks. płk Hubert Andrzejewski, kapelan Garnizonu Kołobrzeg,
• ks. mjr Robert Rosa, kapelan Kościoła grekokatolickiego.

Po zakończeniu modlitwy, na znak dowódcy kompanii honorowej, żołnierze zdjęli flagi z trumien i uroczyście przekazali je Annie Mieczkowskiej, która z kolei oddała je na w ręce Aleksandra Ostasza, jako symbol pamięci i hołdu oddanego poległym.

Salwa honorowa i hołd poległym

Na zakończenie ceremonii kompania honorowa oddała trzykrotną salwę honorową, a następnie przedstawiciele instytucji i organizacji złożyli wieńce oraz zapalili znicze na grobach poległych. Wśród delegacji znaleźli się m.in.:

• przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej,
• delegacja Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego,
• przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego,
• kombatanci i członkowie organizacji weteranów,
• mieszkańcy Kołobrzegu.

W ramach obchodów 80. rocznicy walk o Kołobrzeg, uczniowie Zespołu Szkół im. Macieja Rataja w Gościnie zapalili 80 biało-czerwonych zniczy wokół grobu poległych, na znak pamięci o żołnierzach, którzy oddali życie za wyzwolenie miasta.

Bitwa o Kołobrzeg – krwawe starcie o dostęp do Bałtyku

Bitwa o Kołobrzeg, trwająca od 4 do 18 marca 1945 roku, była jednym z najbardziej zaciętych starć miejskich z udziałem polskich żołnierzy podczas II wojny światowej. Obok Powstania Warszawskiego, było to największe i najbardziej krwawe starcie prowadzone w terenie zurbanizowanym. Miasto, będące ważnym punktem strategicznym, broniło się zaciekle, a walki o każdą ulicę, każdy budynek i każdą piwnicę przyniosły ogromne straty.

Po nieudanej próbie zdobycia Kołobrzegu przez Armię Czerwoną, dowództwo sowieckie zdecydowało się powierzyć to zadanie 1. Armii Wojska Polskiego pod dowództwem generała Stanisława Popławskiego. Główne siły szturmowe stanowiły 3., 4. i 6. Dywizja Piechoty, wspierane przez artylerię, lotnictwo oraz czołgi i miotacze ognia.

Walki w gęsto zabudowanym mieście były niezwykle brutalne – ponad 1400 polskich żołnierzy poległo, a tysiące odniosły rany. Niemieckie oddziały, złożone z jednostek Wehrmachtu, Kriegsmarine oraz Volkssturmu, stawiały desperacki opór, co wymusiło krwawe walki wręcz i bezpośrednie starcia na niewielkich odległościach.

Dnia 18 marca 1945 roku, po kilkunastu dniach ciężkich walk, miasto zostało zdobyte. Tego samego dnia odbyły się symboliczne zaślubiny Polski z morzem, będące świadectwem odzyskania dostępu do Bałtyku przez Polskę.

Upamiętnienie poległych

Poległych żołnierzy początkowo chowano w prowizorycznych mogiłach na terenie miasta, a wielu z nich pozostało pod gruzami zbombardowanych budynków. Po zakończeniu wojny rozpoczęto ekshumacje, najpierw przenosząc szczątki na Cmentarz Wojenny przy Latarni Morskiej, a dopiero w 1948 roku na nowo utworzony Cmentarz Wojenny w Kołobrzegu.

Brak systematycznych działań sprawił, że wiele grobów uległo zniszczeniu, a nazwiska poległych zostały zapomniane. Do dziś podczas prac budowlanych w Kołobrzegu odnajdywane są ślady tamtych krwawych walk, stanowiące dowód ogromnej ceny, jaką zapłacili polscy żołnierze za zdobycie miasta.

Wydarzenie zorganizowane zostało w ramach obchodów 80. rocznicy walk o Kołobrzeg i zaślubin Polski z morzem, nad którymi patronat objęli: Wiceminister Obrony Narodowej Stanisław Wziątek, Wojewoda Zachodniopomorski, Wicemarszałkini Województwa Zachodniopomorskiego Anna Bańkowska, Starosta Kołobrzeski Mirosław Tessikowski oraz Prezydent Miasta Kołobrzeg Anna Mieczkowska.

Apel

Muzeum Oręża Polskiego poszukuje wszelkiego rodzaju pamiątek związanych z walkami o Kołobrzeg. Prosimy o kontakt na email: muzeum@muzeum.kolobrzeg.pl, alekost@wp.pl, tel. 601 402 400.