28 października 2021 r. w budynku Ministerstwa Infrastruktury w Warszawie odbyła się inauguracja mobilnej wystawy, poświęconej zabytkom wydobytym z toru wodnego Szczecin-Świnoujście.

Ta wielkoformatowa ekspozycja powstała pod patronatem i przy współpracy Ministerstwa Infrastruktury oraz dzięki zaangażowaniu i pomocy następujących instytucji i firm: Urząd Morski w Szczecinie, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Dziedzictwo Morza, Stowarzyszenia Miłośników Latarni Morskich, Muzeum Oręża Polskiego Kołobrzegu, Portal Polska Morska, Klaster Morski Pomorza Zachodniego, Urząd Żeglugi Śródlądowej Szczecin i Wrocław, Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście oraz DIVO ( spółka joint venture, utworzona przez Dredging International oraz Van Oord).

– W ramach modernizacji toru wodnego Szczecin–Świnoujście wydobyliśmy z dna blisko 100 ton obiektów zabytkowych. Ilość ta przekroczyła nasze oczekiwania i jest ewenementem na skalę krajową. Najciekawsze znaleziska eksponujemy – najpierw w siedzibie MI w Warszawie, a potem m.in. w Szczecinie, Wrocławiu, Kołobrzegu i Elblągu. Mam nadzieję, że wystawa przyczyni się do zwiększenia zainteresowania sektorem morskim w Polsce – powiedział wiceminister infrastruktury Marek Gróbarczyk.

Podczas inwestycji pn. ,,Modernizacja toru wodnego Świnoujście-Szczecin do głębokości 12,5 m” realizowanej Przez Urząd Morski w Szczecinie zostało wydobyte 100 ton obiektów zabytkowych, co jest ewenementem w skali powojennej historii kraju. Efekt końcowy osiągnięty został dzięki ścisłej współpracy dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z Zachodniopomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków oraz Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu i Zachodniopomorskim Stowarzyszeniem Dziedzictwo Morza.

Podczas tej jednej z największych, w powojennej historii Polski, realizowanej na terenie Pomorza Zachodniego inwestycji, dzięki współpracy archeologów, muzealników oraz pasjonatów udało się zidentyfikować wiele wydobytych przedmiotów, pomimo że były to tzw. obiekty nowożytne lub militarne. Na wystawie prezentowana jest historia oraz teraźniejszość wydobytych w czasie prac, niejednokrotnie absolutnie wyjątkowych obiektów. Podczas trwania inwestycji wydobyto 44.053 szt. przedmiotów ferromagnetycznych (o masie ponad 20 kg) w tym 1.687 szt. obiektów niebezpiecznych.

Prace archeologiczne prowadzone były pod kierownictwem Aleksandra Ostasza i brali w nich udział: członkowie Zachodniopomorskiego Stowarzyszenia Dziedzictwo Morza, pracownicy Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, Kazimierz Kotlewski – archeolog podwodny, Lech Trawicki – archeolog podwodny, Lech Kocela – kierownik działu historii żeglugi z Muzeum Narodowego w Szczecinie, Andrzej Kocewicz i inni.

Wszystkie znaleziska były pochodzenia luźnego, nie zakładano żadnego stanowiska archeologicznego. Efekty prowadzonych prac przy pogłębianiu toru wodnego Świnoujście-Szczecin nie raz wszystkich zaskakiwały. Prowadzone działania zaowocowały uratowaniem wielu, nierzadko niezwykle cennych zabytków, zarówno techniki militarnej jak i przede wszystkim morskiej. Podczas prowadzonych prac saperskich na torze wodnym najwięcej znajdowano i wydobywano elementów różnego rodzaju jednostek pływających. Nurkowie natrafili na około 100 szt. różnego rodzaju i wielkości kotwic. Wydobywali zarówno te o ciężarze kilku kilogramów jak i takie o masie kilku ton. Wśród nich zdarzały się różnego rodzaju unikaty jak np. kotwice admiralicji, które w prostej linii wywodzą się jeszcze ze starożytności. Najwięcej było różnego typu i wielkości patentowych, bezpoprzeczkowych kotwic Halla. Podczas prac saperskich nurkowie zlokalizowali i wydobyli kilkanaście różnego rodzaju i wielkości stalowych boj. Nurkowie wyciągnęli również różnego rodzaju przedmioty, związane z lokalnymi rybakami lub szeroko rozumianym przemysłem połowowym. W wodzie znajdowali nie tylko zabytki, ale również różnego rodzaju przedmioty niebezpieczne (m.in. miny, bomby, amunicję oraz niewypały i niewybuchy - wydobyto 1.687 sztuk).

Wydobyto także wiele różnego rodzaju i typu uzbrojenia, w tym broń i osobiste wyposażenie żołnierzy. Wśród pozostałości pamietających czasy II wojny światowej na pewno należy wymienić wydobyte elementy niemieckiego pancernika kieszonkowego Lützow, zbombardowanego przez brytyjskie samoloty 16 kwietnia 1945 r. w Świnoujściu, w Kanale Piastowskim m.in. bombami Tallboy. Kolejną wydobytą ciekawostką są pozostałości amerykańskiego czterosilnikowego samolotu bombowego dalekiego zasięgu Boeing B-17 Flying Fortress. Podczas prac na torze wodnym zostały znalezione i wydobyte różne elementy samolotu m.in. trójłopatowe śmigło, gwiazdowy silnik lotniczy Wright R-1820-97 Cyclone serii G oraz wielkokalibrowy karabin maszynowy Browning 50 cal M2 (Nr 1183636). Bombowiec Boeing B-17G o numerze płatowca 44-8046 został zestrzelony 7 października 1944 r., podczas nalotu na fabrykę benzyny syntetycznej w Policach. Na pokładzie znajdowało się 11 członków załogi, 4 do dzisiaj jest uważanych za zaginionych.

Modernizacja toru wodnego Świnoujście-Szczecin obejmuje pogłębienie toru wodnego do 12,5 m, na odcinku ok. 62 km. Dzięki temu zostanie zapewniona dostępność szczecińskiego portu dla określonej grupy dużych statków. Projekt jest realizowany przy współudziale środków Unii Europejskiej, w ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” na lata 2014-2020, a jego całkowita wartość wynosi ok. 2,0 mld złotych. Inwestycja zakończy się w 2022 r.

Wystawa składa się z 25 plansz. Każda plansza ma wymiary metr na metr, jest z PCV (5 mm) i posiada 4 otwory po jednym w każdym rogu. Istnieje możliwość zaprezentowania filmu, zrobienia prelekcji lub przeprowadzenia multimedialnego pokazu zdjęć. Zainteresowane prezentacją wystawy muzea, instytucje lub firmy prosimy o kontakt z Aleksander Ostasz, email alekost@wp.pl , tel. 601 402 400.

Dyrektor Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu Aleksander Ostasz składa specjalne podziękowania za pomoc przy realizacji wystawy pracownikom Muzeum: Marcinowi Bojanowskiemu i Mirosławowi Macko.